Ngộ độc của Paracetamol ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?

Paracetamol còn có tên là Acetaminophen, có tác dụng hạ sốt, giảm đau được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới. Vậy ngộ độc của Paracetamol ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?

Ngộ độc của Paracetamol ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?

Chuyển hóa và cơ chế gây ngộ độc của Paracetamol

Paracetamol có khả năng hấp thụ nhanh chóng sau khi uống, đạt đỉnh trong huyết tương sau khoảng 30-60 phút. Ở trẻ em, khả năng dung nạp Paracetamol (tính bằng liều mg/kg cân nặng) cao hơn so với người lớn. Liều hạ sốt và giảm đau thường là từ 10-15 mg/kg/ lần, cách mỗi 4-6 giờ, với liều tối đa không quá 90 mg/kg/24h. Tuy nhiên, liều độc của Paracetamol được định nghĩa là bằng hoặc lớn hơn 150 mg/kg/24h.

Dược sĩ Cao đẳng Dược Hà Nội – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Sau khi hấp thụ, Paracetamol chủ yếu được chuyển hóa ở gan và một phần nhỏ ở thận bằng cách liên kết với Glucuronic và Sulfonic, sau đó được đào thải qua thận. Chỉ khoảng dưới 5% Paracetamol được chuyển hóa bởi Cytochrome P-450 tạo thành chất chuyển hóa trung gian có hoạt tính độc cao, gọi là N-Acetyl-P.

Chất Benzoquinoneim bị bất hoạt nhanh do liên kết với nhóm Sulhydryl của Glutathion rồi được đào thải qua thận hoặc mật. Khi sử dụng Paracetamol ở liều điều trị, lượng Glutathion đủ cung cấp và kết hợp để đào thải nên là an toàn. Tuy nhiên, ở những cơ địa thiếu hụt Glutathion, như trẻ suy dinh dưỡng, béo phì, đái tháo đường, người nghiện rượu hoặc sử dụng các loại thuốc gây cảm ứng enzym chuyển hóa, Paracetamol có thể gây ra nguy cơ ngộ độc gan. Đặc biệt, trẻ em có tiền sử gia đình nhiễm độc gan với Paracetamol sẽ tăng nguy cơ bị ngộ độc.

Biểu hiện của ngộ độc Paracetamol

Tình trạng ngộ độc Paracetamol đang tăng lên ở Việt Nam. Đây là một loại ngộ độc phổ biến nhưng thường bị bỏ sót và chẩn đoán muộn, đặc biệt khi người bệnh lạm dụng Paracetamol để tự điều trị với liều lượng quá mức và lặp lại nhiều lần. Biểu hiện chính của ngộ độc là viêm gan do hoại tử tế bào gan, có thể dẫn đến suy gan, suy thận cấp, suy hô hấp, suy tuần hoàn. Nếu không được can thiệp kịp thời, tình trạng này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, thậm chí dẫn đến tử vong.

Tuy nhiên, cử nhân Cao đẳng Điều dưỡng Hà Nội cho biết nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đầy đủ, kịp thời bằng thuốc giải độc đơn giản như N-acetylcystein (NAC), bệnh nhân có thể được cứu sống một cách dễ dàng.

Diễn biến của ngộ độc Paracetamol

• Giai đoạn 1: Thường xuất hiện trong vòng ít hơn 24 giờ sau khi sử dụng. Trẻ có thể bắt đầu cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, nôn mửa, khó chịu, mồ hôi nhiều, đau bụng, chán ăn và thường xuyên rối loạn ý thức.
• Giai đoạn 2: Diễn ra từ 24-48 giờ sau khi sử dụng thuốc. Ngoài các triệu chứng ở giai đoạn 1, các triệu chứng liên quan đến gan có thể trở nên nặng hơn, bao gồm đau ở phần dưới bên phải của thân thể, tăng cảm giác đau, phình to gan, da và mắt trở nên vàng, tiểu ít, cũng như tăng lượng bilirubin, enzyme gan và giảm khả năng đông máu.
• Giai đoạn 3: Thường xảy ra từ 72-96 giờ sau khi sử dụng. Đây là giai đoạn mà các triệu chứng của ngộ độc trở nên nghiêm trọng nhất: trẻ cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn và nôn mửa, khó chịu. Gan suy giảm kèm theo da và mắt vàng, phình to gan, giảm glucose máu, rối loạn đông máu, bệnh não gan.
• Giai đoạn 4: Xảy ra từ 7-8 ngày sau khi sử dụng thuốc. Trẻ có thể phục hồi hoặc tiến triển đến tử vong do gan suy toàn diện, tăng amoniac máu, xuất huyết, giảm đường huyết và suy thận. Ngộ độc paracetamol cũng có thể dẫn đến các triệu chứng như ức chế hệ thống thần kinh trung ương, sốc, hạ nhiệt độ và rối loạn chuyển hóa.

Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur đào tạo Cao đẳng Dược 2024

Các kết quả xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy các biểu hiện của ngộ độc Paracetamol như sau:

1. Tăng men gan AST và ALT: Bắt đầu từ 24 giờ sau khi sử dụng liều độc, đạt đỉnh cao vào khoảng 72-96 giờ. Khi AST và ALT vượt quá mức > 1000 IU/l, đây là dấu hiệu của tổn thương gan nặng.
2. Tăng bilirubin: Được quan sát ở giai đoạn 2 và tăng rõ rệt ở giai đoạn 3.
3. Giảm đường máu: Điều này thường xảy ra khi gan bị tổn thương.
4. Tăng NH3: Mức độ tăng liên quan đến suy chức năng gan. Khi NH3 vượt quá 1,5 lần, dự báo cho kết quả xấu.
5. Giảm PT (Thời gian tiểu huyết đông): Bắt đầu giảm từ ngày thứ hai và giảm mạnh vào ngày thứ ba.
6. Khí máu: Biểu hiện tình trạng nhiễm toan.
7. Rối loạn chức năng thận: Có thể xảy ra, được phản ánh qua việc tăng ure và creatinin máu, cũng như việc phát hiện protein và hồng cầu trong nước tiểu.
8. Tăng amylase máu: Đây có thể là dấu hiệu của viêm tụy cấp.
9. CT sọ não: Có thể phát hiện phù não ở những bệnh nhân hôn mê trong hội chứng não do gan.
10. Định lượng nồng độ paracetamol trong huyết thanh: Nếu nồng độ sau 4 giờ từ khi sử dụng vượt quá 200 mcg/ml hoặc sau 15 giờ đạt 30 mcg/ml, điều này có thể biểu hiện ngộ độc gan.

Dược sĩ Cao đẳng Dược TP.HCM cho biết: Để đưa ra chẩn đoán xác định, cần cân nhắc 2-3 tiêu chuẩn trên và nhớ rằng ở nhóm trẻ có nguy cơ cao, liều ngộ độc có thể thấp hơn.

Nguồn: Vinmec, tổng hợp bởi yhanoi.edu.vn