Nguyên tắc sử dụng Gluococorticoid trong điều trị

Nguyên tắc sử dụng Glucocorticoid trong điều trị là một quy trình cẩn thận và linh hoạt, tập trung vào việc tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ. Hãy cũng các dược sĩ Cao đẳng Dược tìm hiểu trong nội dung sau!

Nguyên tắc sử dụng Gluococorticoid trong điều trị

Các đại diện của Glucocorticoid

1. Hydrocortisol: Thời gian tác động ngắn, khoảng 8-12 giờ. Tác dụng chống viêm của nó ít mạnh hơn hai đại diện khác, tuy nhiên, hydrocortisol có khả năng gây giữ nước và muối mạnh hơn.
2. Prednisolone và các dẫn xuất: Thời gian tác động trung bình từ 12-36 giờ. Prednisolone có tác dụng chống viêm mạnh hơn hydrocortisol gấp 4-5 lần, và ít gây giữ Na+ và H2O, do đó ít gây phù và tăng huyết áp. Tuy nhiên, nó có khả năng ức chế ACTH mạnh mẽ, vì vậy được sử dụng trong trường hợp suy thận mãn, bệnh lý mãn tính.
3. Dexamethasone và các dẫn chất chứa flo của prednisolone: Thời gian tác động lâu, từ 36-72 giờ. Dexamethasone có tác dụng chống viêm mạnh hơn hydrocortisol khoảng 30 lần, do đó thích hợp trong các tình huống bệnh lý cấp như chống phản vệ, phù não cấp, vv. Tuy nhiên, nó gây ức chế mạnh mẽ về tăng trưởng, tăng tỷ lệ mất xương, và ức chế mạnh vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến vỏ thượng thận, nên không nên sử dụng trong bệnh lý mãn tính. Đại diện của nhóm này thường gần như không gây giữ nước và Na+, ít gây phù và tăng huyết áp.

Tác động của glucocorticoid đối với việc tiết cortisol từ tuyến vỏ thượng thận được mô tả như sau:

Dược sĩ các trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay: Khi glucocorticoid được nhập vào cơ thể, nồng độ cortisol trong máu tăng lên, tạo ra phản hồi âm tính. Điều này gây ức chế cho trục vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến vỏ thượng thận, làm cho tuyến vỏ thượng thận giảm hoặc không tiết glucocorticoid nữa. Theo thời gian, sự giảm tiết này có thể dẫn đến teo nhỏ của tuyến.

Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tiết hydrocortisone bao gồm nhịp ngày-đêm và tác động của các yếu tố bất lợi như stress. Khi glucocorticoid duy trì ở mức cao trong máu trong thời gian dài do các yếu tố này, có thể gây ra các tác động tiêu cực.

Tác động của Corticoid đối với quá trình chuyển hóa

Tác động của corticoid đối với quá trình chuyển hóa và các cơ quan trong cơ thể được mô tả như sau:

Trên quá trình chuyển hóa:

• Glucid:

• • Tăng glucose máu thông qua tăng phân giải glycozen ở gan.
  • Kích thích và tăng tác động của glucagon, đồng thời giảm và đối kháng tác động insulin, dẫn đến tăng nồng độ glucose huyết.
  • Kích thích gan tạo glucose từ nhiều nguồn.

• Protid:

• • Tăng giảm hoá protein, tăng hủy protein từ cơ, xương về gan để tạo glucose.
  • Gây ra các tác hại như teo cơ, xốp xương, chậm lành, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng nhanh chóng, đặc biệt ở trẻ em.

• Lipid:

• • Phân bố lại mỡ trong cơ thể, tăng tổng hợp mỡ ở thân, giảm tổng hợp mỡ ở chi.

• Muối nước:

• • Tăng thải K+ qua nước tiểu, dẫn đến giảm nồng độ K+ máu.
  • Tăng thải Ca++ qua thận, giảm tái hấp thụ Ca++ ở ruột, dẫn đến giảm nồng độ ion Ca++ và kích thích tuyến cận giáp.

Trên cơ quan và tuyến:

• Thần kinh:

• • Kích thích thần kinh, gây hưng phấn quá mức, có thể dẫn đến mất ngủ, bồn chồn không yên.

• Tiêu hóa:

• • Tăng tiết pepsin, giảm dịch nhầy, có thể dẫn đến nguy cơ loét dạ dày, đặc biệt khi sử dụng liều cao hoặc kết hợp với NSAIDs.

• Máu:

• • Gây ảnh hưởng đến thành phần máu, bao gồm giảm số lượng bạch cầu ưa acid, bạch cầu lympho, tế bào mono và tăng hồng cầu, bạch cầu trung tính, tiểu cầu.

• Tổ chức hạt:

1. • 1. Ức chế tái tạo tổ chức hạt và nguyên bào sợi, dẫn đến chậm liền sẹo và lành vết thương.
     2. Tác dụng chống viêm, chống dị ứng, ức chế miễn dịch.

Cử nhân Văn bằng 2 Cao đẳng Y Dược Hà Nội cho hay: Tác dụng không mong muốn của glucocorticoid thường liên quan đến việc sử dụng lâu dài và có thể xuất hiện ở mọi liều và đường dùng. Đối tượng nhạy cảm cần có biện pháp quản lý sử dụng thuốc phù hợp.

Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur đào tạo Cao đẳng Dược chất lượng cao

Giải quyết tác dụng không mong muốn của Glucocorticoid

Dược sĩ Cao đẳng Dược TP.HCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ các cách giải quyết ADR như sau:

1. Phòng và điều trị loãng xương do GC:
   • Cân nhắc tỉ lệ rủi ro và lợi ích khi sử dụng thuốc.
   • Sử dụng liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất có thể, xem xét đường dùng tại chỗ.
   • Hợp nhất với tập luyện đều đặn.
   • Bổ sung Vitamin D và Ca++ theo nhu cầu hàng ngày.
   • Sử dụng Bisphosphat như Alendronate cho phụ nữ tiền mãn kinh bị suy giảm sinh dục.
   • Tránh sử dụng Calcitonin do chưa có chứng cứ về hiệu quả và không có khuyến cáo sử dụng.
   • Không khuyến cáo sử dụng hormone cận giáp.
2. Đối với trẻ em:
   • Hạn chế việc kê đơn.
   • Sử dụng liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất.
   • Ưu tiên lựa chọn các sản phẩm tự nhiên.
   • Khi cần thiết, sử dụng cách ngày thay vì cách liên tục.
   • Khuyến khích hoạt động vận động.
   • Cải thiện chế độ dinh dưỡng với sự tăng cường protein, canxi và các dạng chất dinh dưỡng khác để đảm bảo nhu cầu cho sự phát triển.

Nguyên tắc sử dụng Glucocorticoid

• Sử dụng liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất:

• • Vì tác động phụ tỉ lệ với mức liều và độ dài điều trị.
  • Tối ưu hóa liều lượng để giảm thiểu tác dụng phụ.

• Sử dụng cách quãng nếu điều trị dài ngày:

• • Hạn chế hiện tượng ức chế trục dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận.
  • Lựa chọn loại glucocorticoid có thời gian bán thải ngắn nhất để giảm thiểu tác dụng phụ.

• Điều trị triệu chứng nếu cần thiết:

• • Hướng đối với việc điều trị cụ thể các triệu chứng hoặc bệnh lý cụ thể.

• Không dùng thuốc đột ngột:

• • Tránh dừng thuốc đột ngột, thay vào đó, giảm liều dần dần trước khi ngừng hoàn toàn.
  • Điều này giúp tuyến thượng thận có thời gian phục hồi và giảm nguy cơ suy thượng thận cấp.

Nguồn: BV Phổi Hà Tĩnh được tổng hợp bởi yhanoi.edu.vn