Cơ chế hoạt động của Adrenalin trong sốc phản vệ

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng cấp tính và nghiêm trọng, đe dọa tính mạng, xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với một chất gây dị ứng như thức ăn, thuốc, nọc độc côn trùng, hoặc các chất khác.

Tác dụng của các chất trung gian hoá học tạo ra trong phản ứng quá mẫn tức khắc

Cử nhân Văn bằng 2 Cao đẳng Điều dưỡng cho biết: Khi sốc phản vệ xảy ra, hệ thống miễn dịch của cơ thể phóng thích một lượng lớn các chất trung gian hóa học, bao gồm histamin và các cytokine, gây ra những thay đổi đột ngột và nghiêm trọng trong cơ thể, bao gồm giãn mạch, tăng tính thấm mao mạch, và co thắt phế quản. Những thay đổi này có thể dẫn đến hạ huyết áp, khó thở, và cuối cùng là sốc, một tình trạng cực kỳ nguy hiểm.

1. Tổng quan về Adrenalin và tác dụng dược lý

Dược sĩ các trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội cho biết: Adrenalin là một hormone tự nhiên được sản xuất chủ yếu từ tuyến thượng thận và có vai trò quan trọng trong phản ứng “chiến hay chạy” (fight or flight) của cơ thể. Trong điều kiện bình thường, adrenalin được tiết ra khi cơ thể cần đáp ứng với căng thẳng, nguy hiểm hoặc kích thích mạnh. Nó hoạt động thông qua việc gắn kết với các thụ thể adrenergic trên bề mặt tế bào, bao gồm hai loại chính là thụ thể alpha (α) và beta (β).

• Thụ thể alpha-adrenergic (α): Khi adrenalin gắn kết với các thụ thể α1, nó gây co mạch máu, dẫn đến tăng huyết áp. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc đảo ngược tình trạng tụt huyết áp và giãn mạch do sốc phản vệ.
• Thụ thể beta-adrenergic (β): Adrenalin cũng tác động lên thụ thể β1 trên tim, làm tăng nhịp tim và sức co bóp của cơ tim, giúp cải thiện lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng. Tác động lên thụ thể β2 trên cơ trơn phế quản giúp giãn phế quản, làm giảm tình trạng khó thở và co thắt phế quản, một trong những triệu chứng nguy hiểm của sốc phản vệ.

2. Cơ chế của sốc phản vệ

Sốc phản vệ xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với một chất gây dị ứng, dẫn đến sự phóng thích nhanh chóng và ồ ạt của các chất trung gian hóa học như histamin, leukotrien, và các cytokine từ tế bào mast và basophil. Những chất này gây ra một loạt các phản ứng sinh lý:

• Giãn mạch máu: Các mạch máu giãn nở rộng rãi, dẫn đến tụt huyết áp nghiêm trọng và giảm lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng.
• Tăng tính thấm mao mạch: Tăng tính thấm của các mạch máu nhỏ gây ra sự thoát dịch từ máu vào các mô xung quanh, dẫn đến phù nề và giảm thể tích máu tuần hoàn.
• Co thắt phế quản: Co thắt cơ trơn phế quản làm hẹp đường dẫn khí, gây khó thở, một trong những biểu hiện chính của sốc phản vệ.
• Tác động lên tim: Sốc phản vệ cũng có thể gây ra loạn nhịp tim và suy giảm chức năng tim, do áp lực máu giảm và thiếu máu cung cấp cho tim.

3. Cơ chế hoạt động của Adrenalin trong sốc phản vệ

Dược sĩ Cao đẳng Dược Hà Nội cho biết: Adrenalin được sử dụng trong điều trị sốc phản vệ nhờ vào khả năng tác động lên nhiều hệ thống trong cơ thể cùng một lúc. Các cơ chế chính của adrenalin bao gồm:

• Co mạch và tăng huyết áp: Adrenalin tác động lên thụ thể α1-adrenergic, gây co mạch máu, đặc biệt là ở các mạch ngoại biên. Điều này giúp tăng huyết áp, bù đắp cho tình trạng giãn mạch và tụt huyết áp do sốc phản vệ gây ra.
• Giãn phế quản: Tác động lên thụ thể β2-adrenergic trên cơ trơn phế quản giúp giãn các cơ này, mở rộng đường dẫn khí và cải thiện hô hấp. Điều này rất quan trọng trong việc giảm triệu chứng khó thở và ngăn ngừa tình trạng suy hô hấp.
• Tăng nhịp tim và sức co bóp của tim: Adrenalin kích thích thụ thể β1-adrenergic trên tim, làm tăng nhịp tim và tăng sức co bóp của cơ tim. Điều này giúp duy trì cung lượng tim, đảm bảo cung cấp máu và oxy đầy đủ đến các cơ quan quan trọng, kể cả trong điều kiện tụt huyết áp.
• Giảm tính thấm mao mạch: Bằng cách tác động lên thụ thể α-adrenergic, adrenalin giúp giảm tính thấm mao mạch, ngăn chặn thoát dịch từ mạch máu vào mô xung quanh. Điều này giúp duy trì thể tích máu tuần hoàn và giảm nguy cơ phù nề, đặc biệt là phù nề thanh quản, từ đó giảm nguy cơ ngạt thở.
• Giảm phóng thích các chất trung gian hóa học: Adrenalin có khả năng ngăn chặn sự phóng thích thêm các chất trung gian hóa học từ tế bào mast và basophil, do đó làm giảm các phản ứng viêm và dị ứng.

Adrenalin là thuốc cứu mạng quan trọng nhất trong điều trị sốc phản vệ, với cơ chế hoạt động phức tạp và đa dạng giúp nhanh chóng đảo ngược các triệu chứng nguy hiểm. Tác dụng co mạch, giãn phế quản, và tăng nhịp tim của adrenalin làm cho nó trở thành công cụ không thể thiếu trong quản lý sốc phản vệ. Tuy nhiên, việc sử dụng adrenalin cần được thực hiện đúng cách và dưới sự giám sát y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả, đồng thời giảm thiểu các tác dụng phụ có thể xảy ra. Trong mọi trường hợp nghi ngờ sốc phản vệ, adrenalin nên được sử dụng ngay lập tức để bảo vệ tính mạng bệnh nhân.

Nguồn:  yhanoi.edu.vn